The Legend of Locomotive of Siam

ทุกครั้งที่ผมเห็นของรถจักรไอน้ำ ที่มีรูปร่างหน้าตาแปลกประหลาด เตี้ย..ตุ่น ดุดัน...ภาพเก่า ๆ ในอดีตเมื่อครั้งนั่งดูคุณปู่แมกอาเธอร์ยังคงมีชีวิตชีวารับใช้ชาวประชาลากจูงสินค้าหนักเบาอย่างอดทนและเต็มกำลัง มันผุดให้ชวนคิดถึงทุกครั้งไป

นี่เป็นรถจักรไอน้ำที่เป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์สงครามของสหรัฐอเมริกา เพราะเป็นรถจักรไอน้ำที่สร้างเกียรติประวัติและเป็นส่วนหนึ่งของแสนยานุภาพของกองทัพอเมริกันและพันธมิตร เมื่อครั้งสงครามโลกครั้งทีสอง

สมัยที่ผมยังเป็นเด็ก ๆ เมื่อครั้งอยู่ยะลา ทุกครั้งที่ได้ยินเสียงหวูดแหบแผดเสียงสนั่นแบบมีเอกลักษณ์เฉพาะตัวดังของเจ้ารถจักรไอน้ำคันนี้ขึ้นทีไร  ผมต้องทิ้งทุกอย่างหรือกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อวิ่งไปชะโงกหน้าต่างดูขบวนรถที่กำลังแล่นเข้าชานชาลาขบวนนี้อย่างตื่นเต้น!

ผมคุ้นเคยกับเสียงหวูดรถจักร..จนแทบจะแยกออกได้เลยว่า นี่คือเสียงหวูดรถจักรของหัวไหน..ชนิดใดและแน่นอนหนึ่งในนั้นรวมทั้ง เจ้าแมกอาเธอร์!ที่มีเสียงหวูดที่แหบพร่าฟังแล้วชวนขนลุก จนเป็นเอกลักษณ์ประจำ


คนรถไฟในยุคนั้น มักจะเรียกรถจักรรุ่นนี้ว่า “แมกอาเธอร์”  (แบบที่ฝรั่งอาจเรียก รถจักรไอน้ำชนิดนี้สั้น ๆว่า Mike)  หรืออย่างเจ้ารถจักรไอน้ำแบบอีคลาส 4-6-0 นั้น คนรถไฟในยุคนั้นมักเรียกสั้น ๆว่า “รถอี” หรือบ้างก็เรียก “รถงาน”

ในทัศนะของผมยามเด็กนั้น...เจ้าแมกอาเธอร์ คือตัวแทนของ ผู้ชายเตี้ยล่ำบึก...ซึ่งก็น่าจะสมเหตุผล เพราะรูปร่างที่ออกแบบมานั้น จะเห็นได้ว่าเมื่อเทียบส่วนสัดกับรถจักรไอน้ำชนิดอื่น เช่นรถจักรไอน้ำมิกาโด้ญี่ปุ่น เจ้าแมกอาเธอร์กลายเป็นพวกที่ดูแล้วเตี้ยและขี้เหร่กว่าใครเพื่อนด้วยซ้ำ!

นึ่จึงไม่แปลกที่ แมกอาเธอร์ จึงถูกนำไปใช้เพื่อการลากจูงขบวนรถสินค้า ทั้งในหลายภูมิประเทศเช่นที่ราบสูงของในเมืองไทยจนได้รับฉายา “บักอึด” ก็ไม่ใช่เรื่องผิดประการใด

เมื่อพูด แมกอาเธอร์ ซึ่งถือเป็นหนึงในกลุ่มรถจักรไอน้ำที่เรียกกันเดิมว่า “มิกาโด” ก็อยากย้อนกลับไปเล่าเรื่องความเป็นมาของรถจักรไอน้ำ “มิกาโด” และกว่าจะมาเป็น “แมกอาเธอร์”

"มิกาโด" เป็นชื่อเรียกของรุ่น รถจักรไอน้ำ ที่ออกแบบการวางล้อ แบบ  2-8-2  นั่นหมายถึงรถจักรที่มีล้อลำเลียง (Leading Wheel) หน้า 2 ล้อ ตามด้วยล้อกำลัง (Driver) 8 ล้อ และปิดท้ายด้วยล้อตามหรือล้อหลัง (Trailing Wheel) อีก 2ล้อ

รถจักรไอน้ำ มิกาโด รุ่นแรก ๆ ถูกผลิตขึ้นในราวปี คศ.1897 ให้แก่ การรถไฟเอกชนของญี่ปุ่น ซึ่งเป็นของ Nihon Tetsudo

Matthias W. Baldwin

มิกาโด เป็นรถจักรไอน้ำที่ผลิตโดยบริษัท บอลด์วินน์ โลโคโมทีฟ ( Baldwin Locomotive Works)ซึ่งเป็นบริษัทที่ก่อตั้งขึ้นในอเมริกา ราวปี คศ.1831 โดย แมทเทียส บอลด์วินน์ (Matthias Baldwin) โดยมีรหัสในการผลิตครั้งว่าเป็นชั้น โดยผลิตเพื่อจำหน่ายให้แก่รัฐบาลจักรพรรดิญี่ปุ่น  และชื่อ มิกาโด (Mikado) นี้เป็นชื่อที่ตั้งขึ้นเป็นเกียรติให้แก่ประเทศญี่ปุ่น ซึ่งหมายถึง “สมเด็จพระจักรพรรดิ”

ประเทศไทย ได้มีการสั่งซื้อรถจักรไอน้ำมิกาโด ก่อนรุ่นแมกอาเธอร์ เพื่อมาใช้ในกิจการของการรถไฟหลวง ส่วนใหญ่จะผลิตในประเทศอื่น ๆ เช่น มิกาโด (นาสมิท)ที่ผลิตในประเทศอังกฤษ, มิกาโด (บาตินยอลล์)ของฝรั่งเศส,หรือ มิกาโด ที่สมาคมและหลายบริษัทในญีปุ่นได้ผลิตขึ้นเอง ยกเว้นเพียงรุ่นเดียวที่ประเทศไทยได้รับรถจักรไอน้ำทีผลิตจากอเมริกาในช่วงสงครามคือ มิกาโด (แมกอาเธอร์) ในราวปี พ.ศ 2489

หลังจากการรถไฟเอกชน Nihon Tetsudo ของญี่ปุ่น ถูกควบรวมเข้าเป็นส่วนหนึ่งของกิจการรถไฟของรัฐบาลภายใต้การนำของจักรพรรดิญี่ปุ่นจนมาในราวปี คศ.1941 และสงครามอ่าวเพริล์ฮาเบอร์ ระหว่าง ญี่ปุ่น กับ อเมริกา เกิดประทุขึ้น และเข้าสู่ยุคสงครามโลกครั้งที่สอง

หลายบริษัทผู้ผลิตรถจักรไอน้ำชื่อดังของสหรัฐอเมริกาอาทิ Baldwin, Alco , Davenport, Vulcan Iron work etc  ร่วมกันผลิตรถจักรไอน้ำมิกาโด เพื่อใช้ในกิจการสงคราม และด้วยความเป็นปฏิปักษ์กันในสถานะสงครามทำให้รถจักรไอน้ำรุ่นที่ถูกผลิตขึ้นนี้จึงต้องถูกผันชื่อเปลี่ยนนามกลับไปหาความเป็นอเมริกันดั้งเดิมในช่วงนั้น โดยเลือกใช้คำว่า "แมกอาเธอร์" ซึ่งเป็นแม่ทัพการทหารของอเมริกาแทนคำว่า "มิกาโด" เดิม




Douglas MacArthur

แมกอาเธอร์ หรือ นายพลดักลาส แมกอาเธอร์ (Douglas MacArthur )นั้น เป็นชื่อ นายพลผู้เกรียงไกรของอเมริกันชน ในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง ซึ่งในช่วงเวลานั้น ประเทศไทยตกอยู่สภาพของความวุ่นวายจากผลพวงของสงครามซึ่งในระยะแรกของสงครามที่เราจำต้อเป็นพันธมิตรกับกองทัพญี่ปุ่นทำให้ระยะเวลานั้น รถจักรไอน้ำและรถพ่วงต่าง ๆ ที่ประเทศไทยได้สั่งซื้อเข้ามา ถูกฝ่ายอเมริกาและสัมพันธมิตรโจมตีทิ้งระเบิดและทำลายย่อยยับใช้การไม่ได้เป็นจำนวนมาก





รถจักรไอน้ำมิกาโด แมกอาเธอร์ แบบที่ปรากฏในประเทศไทยนั้น เป็นรถจักรไอน้ำที่มีการออกแบบให้กระทัดรัดแต่ยังคงความเป็นรถจักรทรงพลังเพื่อกิจการในการใช้สำหรับขนส่งสินค้า หรือยุทโธปกรณ์,ยุทธภัณฑ์ ต่าง ๆ เพื่อใช้ในกิจการสงครามในช่วงสงครามโลกครั้งที่สอง มีรหัสในสายการผลิตที่เรียกว่า แบบ S118 CLASS โดยมีการผลิตให้สามารถใช้ในแบบความกว้างของรางที่หลากหลาย ทั้งแบบรางมาตรฐาน (Standard Gage) หรือแบบความกว้าง 1 เมตร (Narrow Gage) (แบบที่ใช้ในประเทศไทย)  ฯลฯ
รถจักรเหล่านี้ถูกส่งไปยังหลายพื้นที่ในโลก เช่น แอฟริกาเหนือ,อิรัก,อินเดีย ออสเตรเลียหรือใกล้บ้านเราอย่างประเทศพม่า

เพิ่มคำอธิบายภาพ

แมกอาเธอร์ AC16 CLASS QUEEN LAND Australi

มิกาโด แมกอาเธอร์ อินเดีย

มิกาโด แมกอาเธอร์ สิงค์โปร (malaya)

หลังสงครามสิ้นสุดลง กองทัพญี่ปุ่นแพ้สงคราม (ซึ่งในขณะนั้นประเทศไทยประกาศตัวกลับมาอยู่ฝ่ายสัมพันธมิตรแล้ว)   มีรถจักรไอน้ำคงเหลือตกค้างสงครามทั้งของฝ่ายกองทัพญี่ปุ่นเอง อาทิ รถจักรไอน้ำโมกุล,แพรรี่  และรถจักรไอน้ำของอเมริกาอย่าง มิกาโด แมกอาเธอร์ที่เหลือจากกิจการสงครามต่าง ๆ รถจักรเหล่านี้ถูกขายไปยังในหลาย ๆ ประเทศ โดยประเทศไทยในห้วงเวลานั้น เรามีความจำเป็นต้องหารถจักรไอน้ำเข้ามาใช้ทดแทนการสูญเสีย จากที่บรรดารถจักรและรถพ่วงจำนวนมากเสียหายจากการถูกทิ้งระเบิดโดยฝ่ายสัมพันธมิตร  ดังนั้น อเมริกาและสัมพันธมิตร จึงได้ขาย เจ้ามิกาโด แมกอาเธอร์ รุ่นเลขที่ 380-447 ให้แก่ประเทศไทยในราคาถูก

   และนับแต่นั้น มิกาโด อาเธอร์ จึงกลายเป็นรถจักรไอน้ำที่กลับมารับหน้าที่เพื่อประชาชนคนไทยจนกระทั่งวาระสุดท้ายหลังถูกตัดบัญชี

มิกาโ้ด แมกอาเธอร์ 1974

แม้ในปัจจุบัน เจ้ามิกาโด (แมกอาเธอร์)จะไม่เหลือซากจอดไว้เพื่อเป็นอนุสรณ์สำหรับประวัติศาสตร์ที่ได้ผ่านวันคืนอันยาวนาน ทั้งโหดร้าย ของช่วงสงคราม และในฐานะของผู้นำการเดินทางให้แก่คนไทย แต่ความทรงจำที่ดีสำหรับหลายคนที่ได้เคยเห็น..ได้ยินเสียง ได้เห็นรูปลักษณ์ที่ดุดันกับไฟหน้าที่ไม่เหมือนกับรุ่นอื่น ๆ รวมทั้งได้สัมผัสกับพลังลากจูงอันแข็งแกร่งของเจ้ามิกาโดแล้ว คงต้องยอมรับกันทั่วไปว่า มันคือ "ที่สุดแห่งความทรงจำ ของรถจักรไอน้ำสยาม" อีกคันหนึ่ง