The Legend of Locomotive of Siam

วันก่อนแวะไปสถานีรถไฟหาดใหญ่ ไปที่ไร ผมก็อดไม่ได้ที่จะแวะไปลูบ ๆ คลำ ๆ คุณทวด 32 สูงเนินที่ถือเป็นรถจักรไอน้ำที่มีลำนำแห่งการเดินทางของชีวิตที่โลดโผนและสุ่มเสี่ยงกลายเป็นเศษเหล็กผุพังกันหลายครั้งหลายครา

รถจักรไอน้ำขนาดเล็กที่ใช้ขนาดราง 60 เซนติเมตร ในรุ่นเดียวกันที่จัดซื้อจากบริษัท เคียวซัน ค๊อกโยว แห่งฟูกูชิม่าประเทศญี่ปุ่นรวม 3 คันคือ หมายเลข 31,32 และ 33 เพื่อนำมาใช้ในกิจการเป็นรถจักรไอน้ำช่วยเหลือ โดยเฉพาะงานด้านการขนย้ายชักลากไม้ฟืนสำหรับใช้เป็นเชื้อเพลิงให้แก่รถจักรไอน้ำ

ชื่อ "สูงเนิน" คือชื่อที่ได้รับตามภารกิจและสถานที่ดั้งเดิมคือ สถานีรถไฟสูงเนิน นครราชสีมา ซึ่งเดิมทีเป็นสถานีสำหรับรถจักรไอน้ำเดินทางใช้รับไม้ฟื้นจากที่นี่เพื่อใช้เป็นเชื้อเพลิงทั้งขาขึ้นและล่อง ดังนั้นด้วยภารกิจหนักหนาที่ต้องวิ่งทำงานอย่างหนักจนถึงวันปลดระวางทำให้ได้รับฉายาจาก คุณสรรพสิริ วิริยะศิริ ว่าเป็นรถจักรไอน้ำ “ปิดทองหลังพระ”


สูงเนิน 32 ถูกส่งมาไว้ที่หาดใหญ่ และถูกนำไปแสดงไว้เป็นที่ระลึกบริเวณ สวนหย่อมรถไฟ ซึ่งอยู่ตรงข้ามกับสถานีรถไฟ และหลังจากที่สวนหย่อมดังกล่าวถูกนำไปให้เช่าเพื่อการพานิชย์โดยห้างโรบินสัน จึงถูกย้ายไปไว้ยังหน้าสถานีรถไฟเป็นระยะเวลานานพอดู

วันดีคืนดี เทศบาลนครหาดใหญ่เกิดมีดำริอยากได้รถจักรคันนี้เอาไปตั้งโชว์ จึงทำเรื่องขอยืมจากการรถไฟฯ และจากนั้น 32 สูงเนินจึงถูกระเห็จไปตั้งเด่อยู่อีกสถานที่ที่ไม่คุ้นว่าควรจะเป็นแหล่งที่ควรเป็น

คุณสมาน รักษาวงศ์

คุณสมาน รักษาวงศ์ สดร (สารวัตรเดินรถ) ซึ่งนอกจากจะเป็นคนหาดใหญ่ดั้งเดิมที่เห็นรถจักรคันนี้มาแต่เด็ก ท่านก็แวะไปดู ก็พบว่า คุณทวด 32 อยู่ในอาการโคม่า เพราะนอกจากจะผุแล้วแถมยังกลายเป็นที่สำหรับทิ้งขยะและที่สำคัญ ด้วยความไม่เข้าใจในความเป็นประวัติศาสตร์ ก็ดันมีการจับปู่ไปแต่งองค์ทรงเครื่องทาสีสัน กลายเป็นรถจักรการ์ตูน แถมยัดเอาพ่วงเทนเดอร์ประดิษฐเองต่อเข้าไปที่ท้ายปู่ทั้งที่ปู่เองคงงง ..เพราะตัวเองเป็นรถจักรที่มีเทนเดอร์(น้ำ) ในตัวมาแต่ไหนแต่ไร...

คุณสมาน จึงตัดสินใจทำเรื่องขอคืนรถจักร 32 กลับมาไว้ที่เดิม ซึ่งกระบวนการย้ายปู่กลับบ้านก็ทำกันอย่างยิ่งใหญ่หยั่งกะงานบวชนาค เพราะต้องใช้หลวงพ่อมาดูฤกษ์ยามในการถอนปู่ (เค้าว่างั้น) ออกจากที่เดิม ..แถมด้วยขบวนกลองยาวครื้นเครงและปะทัดหลายนัดจุดกันให้โขมงโปร้งเปรี้ยงเมื่อเครนค่อย ๆ วางปู่32 ลงบนรางเดิมตำแหน่งคุ้นเคยหน้าสถานีรถไฟ

สูงเนิน 32 เมื่อครั้งตั้งแสดงภายใต้การดูแลของเทศบาลนครหาดใหญ่

ดูเหมือนว่า ปูสูงเนิน 32 จะโชคดีสองต่อ เพราะเมื่อครั้งที่คุณประภัทร์ จงสงวน ซึ่งดำรงตำแหน่งผู้ว่าการรถไฟในเวลานั้นเดินทางไปตรวจงานที่หาดใหญ่ ก็เกิดความสนใจและเห็นว่าควรจะได้มีการบูรณะรถจักรไอน้ำโบราณคันนี้ไว้เพื่อให้ประเทศไทย การรถไฟ,สถานีรถไฟหาดใหญ่จะได้มีบันทึกหน้าประวัติศาสตร์เก็บไว้มากกว่าที่มีอยู่ ท่านจึงควักเงินส่วนตัวแสนสองมอบให้ผู้เกี่ยวข้องไปช่วยดำเนินการทั้งการบูรณะ..และการปรับภูมิทัศน์ในการหาที่จัดวางปู่ให้สมเกียรติกับความเก๋าและคุณค่าทางประวัติศาสตร์

ภาพขณะกำลังย้ายปู่สูงเนิน 32 (เครดิตภาพ facebook สถานีรถไฟหาดใหญ่)

คุณประภัทร์เมื่อครั้งตัดริบบิ้นเปิดสถานที่ตั้งรถไฟสูงเนิน 32 หลังบูรณะ

น่าเสียดายที่เวลาทำงานของคุณประภัทร์ นั้นน้อยไปนิดสำหรับคนรุ่นใหม่ที่ทำงานแบบไม่ยึดติดกับระบบราชการรถไฟแบบเดิม ๆ ซึ่งนับว่าหาได้ยาก และคนรถไฟไม่น้อยก็ชื่นชมท่านโดยเฉพาะในแง่ของการทำงานแบบถึงลูกถึงคน และติดดิน!
พนักงานรถไฟหลายคนคงเคยพบการตรวจงานแบบพิสดารของคุณประภัทร์ ด้วยการขึ้นรถไฟไปตรวจงานคนเดียว หรือการตรวจงานยามค่ำด้วยการขี่มอเตอร์ไซด์ส่วนตัวไปเพียงคนเดียว

ตรวจสภาพ ปู่สูงเนิน 32 หลังบูรณะ

ก็คงเป็นธรรมดาที่ ท่านอาจอยู่ผิดพรรคผิดที่..และ “ผิดเวลา”
.และแม้นโดยส่วนตัวแล้ว ท่านจะเป็นคนดี ทำงานเก่ง แต่ด้วยระบบการเมืองไทยที่ยังไม่สามารถเอื้อให้ระบบราชการสามารถทำงานได้อย่างเป็นเอกภาพโดยปราศจากการแทรกแซงจากฝ่ายการเมืองได้ คุณประภัทร์จึงต้องอำลาจาก “รถไฟ” ไปอย่างน่าเสียดาย

สูงเนินหมายเลข 33

 ผมได้มีโอกาสคุยกับเพื่อนเก่ารุ่นน้อง ที่ทำหน้าที่ในการบูรณะปู่สูงเนิน 32 ก็บอกว่าแนวคิดในการบูรณะนั้นคือต้องให้เป็นสภาพเดิมมากที่สุด ดังนั้นหลังจากที่มีการยิงทรายเพื่อล้างสนิมและทำความสะอาดปู่จนเกลี้ยงเกลาก็พบว่ามีหลายชิ้นส่วนที่ปู่ขาดหายไป โดยเฉพาะอุปกรณ์หลายอย่างจำพวกทองเหลือง,ทองแดง ฯลฯ

ทางเดียวที่จะทำได้และหาได้ คือเดินทางไปดูเจ้าน้องรักของปู่ คือสูงเนินหมายเลข 33 ที่จอดสงบนิ่งอยู่ในพิพิธภัณฑ์รถไฟที่พึ่งได้รับมอบคืนจากหอเกียรติภูมิรถไฟ และนั่นหมายถึงการได้กลับมาของชิ้นส่วนอะไหล่ที่ขาดหายไป

รถจักไอน้ำ สูงเนิน 32 กับสภาพใหม่เอี่ยม

การบูรณะใช้เวลาราว 3 เดือนเศษ..ปู่สูงเนิน 32 จึงกลับมาดูดีและหนุ่มฟ้อหล่อเฟี้ยว...แม้นจะแค่หล่อเหลา แต่เครื่องเคราปู่ก็ยังไม่สมบูรณ์เพราะปู่ยังวิ่งไมได้อยู่ดี!

แต่เอาเถอะ...อย่างน้อยเวลานี้ ปู่น่าจะเป็นรถจักรไอน้ำสำหรับตั้งแสดงที่มีสภาพสมบูรณ์ที่สุดในประเทศไทยแล้วละมัง

เรื่องของ ปู่สูงเนิน 32 ยังไม่จบครับ เที่ยวหน้า จะเล่าเกี่ยวกับ ต้นทางของปู่ และ อนาคตของปู่ที่อาจ “เป็นไปได้” ถ้า รัฐบาลไทย..การรถไฟฯ...และ คนไทย มีมุมมองที่กว้างกว่าจะเห็นเป็นแค่ “เศษเหล็ก” หรือ “อดีต” เท่านั้น!