The Legend of Locomotive of Siam

     จำได้ว่า เคยเขียนเรื่องราวของทางรถไฟสายเล็ก ๆ ที่เก่าแก่เกือบที่สุดของโลกสายหนึ่งไว้นานมากแล้ว ต้นฉบับที่เคยเขียนก็ไม่ได้เก็บไว้แต่ที่ยังคงต้องกลับมาเขียนใหม่ก็เพราะเหตุว่า มันเป็นเส้นทางรถไฟคลาสิคที่ราวกับสร้างขึ้นเพื่อคนรักรถไฟ   และโดยเฉพาะสำหรับคนที่ชื่นชอบรถจักรไอน้ำโบราณ ต้องถือว่านี่เป็นหนึ่งในเส้นทางรถไฟในฝันที่ครั้งหนึ่งในชีวิตควรจะต้องไปเยือนให้ได้

   เส้นทางรถไฟที่อยากเล่าให้ฟังเส้นนี้ เรียกกันว่า เส้นทางรถไฟเทือกเขาหิมาลัยที่เรียกกันว่า  “หิมาลายันดาร์จีลิ่ง” (Darjeeling Himalayan Railway) 

   

 เทือกเขาหิมาลัย คือเทือกเขาที่นอกจากจะมียอดเขาสูงที่สุดที่รู้จักกันในนาม เอเวเรสต์ ซึ่งตั้งอยู่ในประเทศอินเดียแล้ว เทือกเขาแห่งนี้ยังถือว่ามีอาณาเขตทอดยาวกินไปถึงในหลายประเทศ นับแต่ ปากีสถาน ผ่านมาอินเดีย,จีน,เนปาล,ภูฎาน แม้กระทั่งในบ้านเราที่รู้จักกันนาม “ดอยอินทนนท์” ซึ่งถือเป็นปลายสิ้นสุดของเทือกเขาหิมาลัยแห่งนี้ด้วยเช่นกัน

    เสียงหวีดแหบแหลมเล็กของเจ้ารถจักรไอน้ำอังกฤษโบราณที่จวบจนวันนี้มันก็ยังคงทำหน้าที่ควบปุเลง ๆ พาทั้งไทยเทศจีนแขกขึ้นเขาลงเขาซ้ำ ๆ อย่างที่มันเคยทำมาตลอดระยะเวลานานนับร้อยปี  มนได้กลายเป็นเสน่ห์ที่ทำให้เส้นทางรถไฟสายนี้ได้รับการยอมรับในความเก๋า...เก่าจนคลาสิค และได้รับการเลื่อนชั้นให้กลายเป็น เส้นทางรถไฟมรดกโลกจากองค์การยูเนสโกในที่สุด

   ในขณะที่โลกภายนอกได้มีการนำเอาระบบขนส่งมวลชนที่มีความทันสมัยซึ่งมาพร้อมกับความสะดวกสบาย,รวดเร็วและตอบสนองต่อเทคโนโลยีในแบบที่ทันสมัยแทบทุกด้านได้มากที่สุด แต่การดำรงอยู่ของเส้นทางรถไฟสายนี้และที่สำคัญคือการรักษาความเป็นเอกลักษณ์ของทางรถไฟรวมทั้งการรักษาวิถีของมันแบบที่เคยเป็นมานานนับร้อยแม้กระทั่งเจ้าหัวรถจักรไอน้ำที่ลากจูงซึ่งถ้าจะนับอายุอานามก็ปาเข้าไปร้อยปีเศษเข้าไปแล้ว ได้กลายเป็นจุดขายทีทำให้เมือง Darjeeling เมืองเล็ก ๆ บนเทือกเขาลับแลแห่งนี้โด่งดังไปทั่วโลก

    ทางรถไฟสายหิมาลายันดาร์จีลิ่ง ถือเป็นเส้นทางรถไฟที่รู้จักกันในแบบรถไฟไต่เขา (Mountain Railway) ที่มีชื่อเสียงในอันดับต้น ๆ ของโลก  ซึ่งกำเนิดขึ้นในราว ปี ค.ศ 1879 ในเบงกอลตะวันตก ของประเทศอินเดีย

    เส้นทางรถไฟสายนี้มีชื่อเรียกกันในหมู่คนยุโรปคือ Zigzag Railway อันเนื่องมาจากเส้นทางที่สร้างขึ้นด้วยความยาวตลอดเส้นทาง 78 กิโลเมตรเป็นเส้นทางที่วิ่งจากตีนเขายันเฉียดยอดเขา  กล่าวคือเริ่มจากความสูงที่ 100 เมตรของระดับน้ำทะเล ที่สถานีต้นทางคือ นิว จาร์ไปลกูรี  ไปจนไปความสูงราว 2200 เมตรที่ระดับน้ำทะเลที่ปลายทางคือสถานี ดาร์จีลิ่ง (Darjeeling)

 ระหว่างเส้นทางจะมีรางรถไฟที่่ใช้สำหรับการถอยกลับหัวรถจักร หรือที่เรียกว่า zigzag เพื่อวัตถุประสงค์ในการใช้ลดความชันของระดับเขา รวมทั้งส่วนที่เรียกว่าลูป (loop) ที่ออกแบบในการตัดช่องเขาหรือสร้างเป็นลักษณะโค้งวงกลมเพื่อให้รถไฟสามารถวิ่งไต่ระดับความสูงหรือลดระดับได้ง่ายขึ้น

 ส่วนฉายาที่ฝรั่งมักเรียกว่า เป็นรถไฟจิ๋ว หรือ Toy Train คือความหมายของเส้นทางรถไฟที่มีขนาดความกว้างของรางเพียง 2 ฟุต หรือ 60 เซนติเมตรทำให้ทุกสิ่งที่วิ่งบนรางขนาดนี้ย่อมเล็กลดหลั่นสัดส่วนไปตามขนาดของราง ... 

   นั่นจึงไม่แปลกที่ขบวนโบกี้และที่สำคัญคือหัวรถจักรที่ใช้ลากจูงจึงเป็นรถจักรขนาดเล็กแลดูน่ารักน่าชัง ทว่าเป็นเล็กที่มีพละกำลังในการลากจูงขบวนรถนับหลายโบกี้ขึ้นลงเขาได้อย่างน่าอัศจรรย์!

   ความน่าทึ่งของเส้นทางรถไฟสายมรดกโลกเส้นนี้ อย่างที่กล่าวมาข้างต้น คือความมุ่งมั่นและการแสดงออกถึงความสามารถของมนุษย์ในการเอาชนะธรรมชาติได้อย่างชาญฉลาด 

   กระบวนการสร้างเส้นทางขึ้นเขาที่นำเอาวิทยาการในการตัดความชันหรือลดภาระในการที่รถจักรจะต้องใช้พละกำลังมหาศาลในการขึ้นเขาคือการสร้างเส้นทางตัดหรือลดความชันที่เรียกว่า loop ซึ่งเลียนแบบกระบวนการเลื้อยพันของงูในขณะที่เลื้อยขึ้นที่สูง ทำให้เส้นทางสายนี้กลายเป็นมนต์เสน่ห์ขณะที่ขบวนรถกำลังเลี้ยวไต่ความชันและสามารถหันมามองปลายปลายโบกี้ของตัวเองได้ในด้านตรงข้าม

Agony Point Loop

เส้นทางรถไฟสายนี้ เดิมที่ได้ออกแบบให้มี loop สำหรับลดความชันทั้งสิ้น 4 แห่งด้วยกัน แต่ได้มีการยกเลิกเหลือเพียงแค่สองแห่งคือ อโกนีพอยต์ (Agony Point)  และที่คุ้นตามากที่สุดก็คือ บาตาเซียลูป (Batasia Loop) ซึ่งถือเป็น loop ที่สวยงามก่อนจะลดความสูงลงและแล่นเข้าสถานีปลายทางคือดาร์จีลิ่ง

batasia Loop

  แม้นปัจจุบันเส้นทางรถไฟสายนี้จะมีการนำเอาหัวรถจักรดีเซลมาแทนที่รถจักรไอน้ำ เพื่อการลดภาระการทำงานของคุณปู่คุณทวดที่อายุอานามควรจะอยู่ในวัยไปจอดไว้ในพิพิทธภัณฑ์  แต่อย่างที่บอกว่าเมื่อมันได้กลายเป็นเส้นทางรถไฟสายมรดกนั่นนอกจากจะหมายความว่า เส้นทางรถไฟสายนี้จะถือเป็นเส้นทางรถไฟเก่าแกที่สุดแห่งโลกในระดับต้น ๆ แล้ว ที่สำคัญคือการรักษารถจักรไอน้ำเก่าแก่ไว้ในสภาพใช้งานได้ปกติคือการทำให้รถไฟสายนี้คือรถไฟสายคลากสิคที่หาแทบไม่ได้ในโลก

รถจักรไอน้ำ Class B แบบวางล้อ 0-4-0 ST

จ้ารถจักรไอน้ำแบบที่คงเหลือในปัจจุบันและยังทำหน้าที่ลากจูงขบวนรถพิเศษ เป็นรถจักรไอน้ำขนาดเล็กแบบที่มีแทงค์น้ำในตัว (Saddle tank) ผลิตขึ้นโดยบริษัท ชารพ์ สจ๊วต (Sharp Stewart) (ซึ่งต่อมาได้มีการพัฒนาจนมาเป็นบริษัท นอร์ท บริติช โลโคโมตีฟ คอมปานี (North British Locomotive Company)   ซึ่งมีสำนักงานใหญ่อยู่ที่ กลาสโกว์ ประเทศอังกฤษ จัดเป็นรถจักรไอน้ำวางล้อแบบ 0-4-0 ST ที่น่าจะเรียกได้ว่าเป็นรถจักรไอน้ำที่เก่าแก่ที่สุดที่ยังใช้งานอยู่ในโลก

  

เส้นทางรถไฟสายนี้ถูกขึ้นทะเบียนมรดกจากองค์การยูเนสโก ให้เป็นเส้นทางรถไฟมรดกโลกในปี ค.ศ 1999 และได้มีการพัฒนาปรับปรุงเส้นทางรวมทั้งความสะดวกสบายบนขบวนรถให้สามารถรองรับนักท่องเที่ยวทั่วโลกที่มีความรักในการเดินทางโดยรถไฟ

  แต่ละทิวทัศน์งามสองข้างทาง...ที่ผ่านไร่ชาเขียวงามสุดตา..หุบเขาสูงและวิถีชีวิตผู้คน และความมหัศจรรย์ของขบวนรถไฟที่กำลังวิ่งบนเขาสูงเสียดฟ้าและตีโค้งกลับบน loop ราวกับงูกินหางตัวเอง แลดูราวกับถาดรถไฟของเล่นน่ารัก..นับเป็นเสน่ห์สำคัญที่ทำให้รถไฟสายนี้คือหนึ่งในเส้นทางรถไฟที่เรา ๆ ท่าน ๆ ผู้โปรดปรานรถไฟและการเดินทางด้วยรถไฟมิอาจพลาดที่จะขึ้นทำเนียบเป็นหนึ่งในเส้นทางรถไฟที่ชีวิตนี้ต้องหาโอกาสไปสูดอากาศบริสุทธิ์บนจุดสุงสุดของ batasia Loop ให้ได้สักวัน.

..................................................